Ay: İyun 2012

Ekspertlər dövrü…

cebrayilvaliyevBir şərh yazın

Müxtəlif zaman dövrlərində baş verən dəyişikliklərə görə istehlakçı  davranışları  və bu davranışlara təsir amillər də dəyişməkdədir. Bu dəyişimi 3 etapa bölmək olar:

1. Consumer-İnformation
2. Consumer-User
3. Consumer-Expert
20 il əvvələ qədər istehlakçılara bir malı almaq üçün və ya alış veriş etmək üçün nə lazım idi?
 İNFORMASİYA. Bəli, məhz o dövrə qədər İstehlakçılar informasiya axtarırdılar.
 Hər hansı bir məhsulu hardan almaq olar, neçəyədir və s. İnternetin meydana çıxması ilə istehlakçıların informasiya əldə etməsi də zaman (sürət) və məkan (uyğun yer) nöqteyi nəzərindən asanlaşmışdır.

Əgər davranışlara hər hansı bir yenilik təsir göstərirsə, o yeniliyin özündə baş verən yenilik və dəyişimlər də dolayı olaraq təsir göstərməlidir. İnternetin meydana çıxmasından sonra son 5-6 il  və ya biraz çox əvvəlki zamanda isə internetdə forumlar, sosial şəbəkələr yayılmağa başladı. Bu forumlar, sosial şəbəkə istifadəçiləri istehlakçılar olduqları üçün məhsul alış prosesində informasiya axtarışını məhsulu daha əvvəl alanları, istifadə edənləri axtarmağa başladılar. Və məhz bir malı almadan əvvəl forumlarda dolaşıb o mal barədə yazılanları, istifadəçi rəylərini axtarmaq geniş yayılmağa başladı. Bu təkcə məhsullarda deyil, eyni zamanda sağlıq, təhsil, hüquqi və s xidmətlərdə də özünü göstərdi.  Bu etap hələ davam etməklə birlikdə, indiki zamanda artıq dövr İstehlakçı-Ekspert dövrüdür. Məhz indi istehlakçılar çoxluğun rəyindən başqa bu səhədə bilgi və təcrübə sahibi və məsləhət verəcək insanları axtarırlar.  Və bu zaman hər bir sahədə sözün həqiqi mənasında ixtisas sahiblərinə tələbat yaranır. Bu tələbatın qarşılanması üçün ixtisaslaşma istiqamətli təhsil və təlim mərkəzlərinin yaranması və yayılması vacibdir. Və sonda demək istədiyim odur ki,  “Çox şey bilirəm, amma heç nə bilmirəm”-dən artıq əl çəkilmıli, sahəsinin mütəxəssisi olmağa səy göstərilməlidir. Bunun isə gətirəcəyi müsbət istiqamətlər: bir işə bilgili və sistemli yanaşma, hər sahədə professionallığın artması olacaqdır. Sevindirici haldır ki bizdə də bu barədə artıq müəyyən addımlar atılıb. Belə ki bu saydıqlarım sadəcə forumlarda müzakirə ilə qalmadı, müxtəlif sahələrin ekspertlərinin yer aldığı və alacağı www.eksperttv.az portalı fəaliyyətə başlamışdır ki bunun çox  faydalı bir layihə olacağını düşünürəm.

Qeyd: bu yazını  bir neçə ay bundan əvvəl yazılsa da aktuallığını nəzərə alıb müəyyən güncəlləmə ilə bir daha paylaşmaq istədim.
Uğurlar diləyi ilə…

Professionallar hansı qısqacda çabalamaqdadırlar?

cebrayilvaliyev2 Şərh
Bu gün işə başlarkən bir yaxın dostum tərəfindən bu sözü eşitdim: Şirkət sahibi deyirmiş ki “çox sürətlisən, bu qədər də olmaz”… Bu məqalənin yazılmağına da səbəb bir idarəetməçiyə deyilən bu söz və bu münasibət oldu.
Bilindiyi kimi bir sıra “biznes standartları”na görə şirkətləri güclü və gücsüz (zəif) deyə dərəcələndirməyə ayırmaq mümkündür.  Normal biznes mühitində bu standartların nə olduğu yəqin ki hamya məlumdur. Zəif şirkətlərin gücə sahib olma istiqamətində çalışmaları isə normal biznes mühitində əsas məqsədlərindən biridir. Bəs bizdə? Bu iki ayırıma aid olan “güclü” və “zəif” şirkətlər dərəcəsinə hansı şirkətlər aiddir və burada hansı faktorlar rol oynayır?

Ölkədə fəaliyyət göstərən “güclü” şirkətləri iki qismə ayırmaq mümkündür: 1) Beynəlxalq (Global) şirkətlər (sektor amilini nəzərə almıram) və 2)Birbaşa sahibliyi və himəyadarlığı bəlli “güc”lərə aid olan şirkətlər. Bu şirkətlərin birincisində idarəetmə keyfiyyət və dərəcəsindən asılı olmayaraq müəyyən biznes standartları tədbiq edilməkdə və bu idarəetmə standartlarının sayəsində şirkətlər fəaliyyətlərini davam etdiməkdədirlər.
Bu şirkətlərdə demək olar ki professionallıq sistem və standartların çərçivəsinə öz rolunu oynayır. Mənim məqsədim yerli şirkətləri xarakterizə etməkdir ki, yerli şirkətlərimizdə qeyd edilən “güc” biznes mühitinə uyğun olmayan güc faktorlarından ibarətdir. Amma  bu şirkətlərdə çalışan professioanal işçilər üçün bunun həm müsbət, həm də mənfi tərəfləri mövcuddur.
Mənfi tərəfi professionallığın bir nöqtədə qeyd edilən normal biznes mühitinə uyğun olmayan “güc” amillərinə görə gözardı edilməsi və heç nəzərə alınmamasıdır. Bu isə bir professional üçün çox əhəmiyyətlidir. Burada hamıya bəlli olan müxtəlif hadisələrlə qarşılaşa biləcəyini nəzərdə tuturam.
Müsbət tərəfi isə başqa bir yöndən,  digər kateqoriyaya aid şirkətlərin durumundan yola çıxaraq izah etmək istərdim. “Zəif”  və ya “gücsüz” şirkətlərdə kəmiyyətcə tələb olunanın çox aşağısında olan professsional işçilərin arxasında nə həqiqi mənada, nə də bizim biznes mühitinə aid “güclü şirkət” faktorunun olmadığı üçün bu şirkətlərdə yuxarıda dostumuzun qeyd etdiyi kimi bir çəkingənlik, riskə getməyən, böyümə və inkişafın ona əlavə “yüklər” gətirəcəyi düşüncələridir. Təbii ki şirkət sahibi və idarəetməçilərdə bu düşüncələr müəyyın ölçüdə qeyri-professionallıqdan olsa da əsasən şəffaf biznes mühitinin olmamasından qaynaqlanır. Bu zaman isə professional kadrlar şirkətin bu çərçivəsi altında sıxılır və özlərini reallaşdıra bilmirlər. Bizim “güclü” şirkətlərdə belə bir çəkingənlik amilərinin olmaması professional işçilərin təkliflərinin dəyərləndirilməsi və özlərini reallaşdırması baxımından cəlbedici olmaqdadır. Təbii ki bəhs etdiyimiz digər faktorları gözə almaq lazımdır.
Nəticədə onsuz da az sayda olan professional idarəetməçilər bu qısqacda çabalamaqdadırlar… Bu da idarəetmə məktəbinin formalaşmasına hələ uzun müddət mənfi təsirini göstərəcəkdir. Ümid edək ki bu istiqamətdə yaxın illərdə hər iki kateqoriyaya aid biznes mənsubları və habelə burada rol oynama gücündə və səlahiyyətində olan strukturlar müəyyən işlər görəcəklər ki, ölkədə idarəetmə məktəbi (praktik mənada) formalaşa bilsin…